Haklarını Bilmek İsteyenler İçin: İş Yeri Yan Haklar Rehberi

Haklarını Bilmek İsteyenler İçin: İş Yeri Yan Haklar Rehberi
Yan haklar, iş seçerken göz önünde bulundurduğun önemli bir detay mı? Şirketlerin çalışan motivasyonunu ve bağlılığını artırmak için sunduğu bu avantajları iyi bilmek gerek. That Teknoloji Papel İşbirliği Blog’da yan hakların türlerini, nasıl uygulandığını ve çalışanlar için farklarını açıklıyoruz.

Yan Hak Nedir?
Yan haklar, maaş dışında çalışanlara sunulan ek avantajlardır. Motivasyonu artırmak, iş tatminini yükseltmek ve şirkete bağlılığı güçlendirmek için kullanılır. Bazıları yasal zorunlulukla (örneğin, sosyal güvenlik) sunulurken, diğerleri (tatil bütçesi, hediye kartları) işverenin inisiyatifindedir. Günümüzde şirketler; özel sağlık sigortası, yemek kartı, ulaşım desteği, spor salonu üyeliği, ek izinler, teknolojik cihazlar gibi çeşitli yan haklarla öne çıkıyor.

Yan Haklar Zorunlu mu?
Yan hakların zorunluluğu, yasalara ve iş sözleşmesine bağlıdır. Sosyal güvenlik gibi haklar yasayla zorunluyken, esnek haklar (örneğin, spor üyeliği) işverenin tercihine bırakılır. İş sözleşmesinde belirtilen yan haklar (örneğin, erzak yardımı) ise işveren için bağlayıcıdır. Bu yüzden sözleşme imzalarken yan hak maddelerine dikkat etmen önemli.

Zorunlu Yan Haklar Nelerdir?
Türkiye’de yasayla belirlenen zorunlu yan haklar:

• Sosyal Güvenlik Sigortası: İşveren, sigorta primlerini ödemekle yükümlüdür; aksi halde cezai yaptırımlar uygulanır (5510 Sayılı Kanun).
• İşsizlik Sigortası: İşsizlik durumunda maddi destek için primler ödenir.
• Tıbbi İzin: Hastalıkta ücretli izin hakkı tanınır.
• Kıdem Tazminatı: İşten ayrılma veya emeklilikte ödenir.
• Ücretli İzin: Dinlenme için yıllık izin verilir.
   

Esnek Yan Haklar Nelerdir?
Esnek yan haklar, çalışanların ihtiyaçlarına göre seçebileceği avantajlardır:

• Özel Sağlık Sigortası: Tedavi masraflarını kapsar; kapsam işverene bağlıdır.
• Yemek Kartı: Yemekhanesi olmayan iş yerlerinde avantaj sağlar (zorunlu değil).
• Ulaşım Desteği: Yakıt veya toplu taşıma masraflarını karşılar.
• Eğitim Desteği: Mesleki gelişim için kurs veya sertifika imkânı sunar.
• Esnek Çalışma ve Uzaktan İş: İş-yaşam dengesini destekler.
• Seyahat Avantajları: İndirim veya ek izin sağlar.
• Spor Salonu Üyeliği: Fiziksel sağlığı teşvik eder.
• Hediye Kartları: Alışveriş özgürlüğü tanır.
• Ekstra Tatil Günleri: Dinlenmeyi artırır.
   

Yan Haklar Nasıl Talep Edilir?
Yan haklar sözleşmede yer alıyorsa otomatik sağlanır. Belirtilmemişse:

• İhtiyaçlarını belirle ve işverene ilet.
• Toplu talep varsa, birlikte başvurun.
• Esnek yan hak programı öner.

Ancak, zorunlu olmayan haklar işverenin inisiyatifindedir. Açık iletişimle talebini iletebilirsin.

Gider Gösterilebilecek Yan Haklar ve Limitleri
Bazı yan haklar gider olarak kaydedilebilir:

• Yemek Giderleri: Günlük 240 TL + %10 KDV (2025 limiti) vergiden düşülebilir. Detaylar için “Vergi İadesi” yazımıza göz at.
• Ekstra Ödemeler: İkramiye, bayram yardımları (limitler mevzuata bağlı).
• Ulaşım Giderleri: Günlük 126 TL (2025 limiti) istisna tutulur.
• Araç Giderleri: İş araçlarının masrafları (belgeli).

****Limitler yıllık olarak güncellenir; vergi uzmanına danışmanı öneririz.
 

Yol ve Yemek Paralarının Alt Sınırı Nasıl Belirlenir?
Yemek Yardımı: 2025’te günlük KDV dahil 264 TL istisna tutulur. SGK primine dahil edilmez.
Yol Yardımı: Günlük 126 TL (2025) vergiden muaftır.
***Aşan kısımlar vergiye tabidir; limitler Resmî Gazete’de yayımlanır.
Yan Haklar Eşit Şekilde mi Uygulanır?
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 5. Maddesi, işverene eşitlik yükümlülüğü getirir. Yemek kartı gibi temel haklar herkese eşit sunulmalıdır, aksi halde ayrımcılık riski doğar. Ancak, işin niteliğine göre (örneğin, telefona ihtiyaç duyan çalışana hat verilmesi) farklılıklar olabilir. Esnek haklarda ise kişisel tercihler devreye girer, ama eşitlik ilkesi korunmalıdır.