Bilanço Nedir? Nasıl Hazırlanır? (2025 Güncel Rehber)

• Bilanço Nedir?

• Bilanço Ne İşe Yarar?

• Bilanço Türleri Nelerdir?

• Bilanço Kalemleri Nelerdir?

• Bilanço Nasıl Hazırlanır?

• Bilanço Analizi Nasıl Yapılır?

• Bilanço Örneği

Bilanço Nedir?

Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarih itibarıyla finansal durumunu gösteren temel muhasebe tablosudur. İşletmenin varlıklarını, borçlarını ve öz kaynaklarını detaylı bir şekilde ortaya koyar. Bilanço, şirketin mali sağlığını değerlendirmek, yatırım kararları almak ve yasal yükümlülükleri yerine getirmek için kullanılır. 2025’te, Türkiye’de bilanço hazırlama süreci Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) çerçevesinde düzenlenir.

Bilanço, aktif (varlıklar) ve pasif (borçlar ve öz kaynaklar) olmak üzere iki ana bölümden oluşur ve her zaman şu temel denkleme dayanır:
Aktifler = Pasifler (Borçlar + Öz Kaynaklar)

Bilanço Defteri: I. sınıf tüccarların (ör. limited ve anonim şirketler) bilanço esasına göre tutması zorunlu olan defterdir. II. sınıf tüccarlar (ör. basit usul mükellefler) bilanço defteri tutmaz.

Bilanço Tablosu: Bilanço, tablo formatında sunulur ve genellikle yıllık veya üç aylık dönemler için hazırlanır. Şahıs şirketlerinin bilanço paylaşma zorunluluğu olmasa da, finansal durum analizi için hazırlanması önerilir.

Bilanço Ne İşe Yarar?

Bilanço, işletmelerin finansal durumunu şeffaf bir şekilde ortaya koyarak şu amaçlara hizmet eder:

• Mali Durum Analizi: Varlıklar, borçlar ve öz kaynaklar üzerinden şirketin likidite, borç ödeme gücü ve karlılık durumu değerlendirilir.

• Karar Destek Aracı: Yatırım, borçlanma veya büyüme kararlarında rehber olur.

• Yasal Uyumluluk: I. sınıf tüccarların Vergi Usul Kanunu’na göre bilanço sunması zorunludur.

• Yatırımcı ve Kredi Sağlayıcılar: Bankalar, yatırımcılar ve ortaklar, şirketin mali sağlığını bilançodan analiz eder.

• Stratejik Planlama: Geçmiş ve mevcut verilerle gelecekteki finansal hedefler belirlenir.

Bilanço, doğru hazırlandığında işletmenin güçlü ve zayıf yönlerini gösterir, böylece daha bilinçli kararlar alınabilir.

Bilanço Türleri Nelerdir?

Bilanço türleri, hazırlanma amacı ve kapsamına göre sınıflandırılır:

1. Mali Bilanço (Vergi Bilançosu):

   • Vergi Usul Kanunu’na uygun hazırlanır.

   • Vergiye esas kazancı belirlemek için kullanılır.

   • Resmi kurumlara sunulur (ör. Gelir İdaresi Başkanlığı).

2. Ticari Bilanço:

   • İşletmenin ticari faaliyetlerini (gelir, gider, varlık, borç) gösterir.

   • TMS veya Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (IFRS) göre hazırlanabilir.

   • İç yönetim ve yatırımcılar için kullanılır.

3. Konsolide Bilanço:

   • Ana şirket ve bağlı ortaklıkların mali verilerinin tek bir bilanço altında toplanması.

   • Grup şirketlerinin finansal durumunu bütüncül şekilde analiz etmek için kullanılır.

4. Proforma Bilanço:

   • Geleceğe yönelik tahmini bilanço.

   • Finansal planlama ve yatırım projeksiyonları için hazırlanır.

Bilanço Kalemleri Nelerdir?

Bilanço, aktif ve pasif bölümlerinden oluşur. Ana kalemler:

Aktif Kalemler (Varlıklar)

1. Dönen Varlıklar:

   • Bir yıl veya bir işletme devri içinde nakde dönüşebilen varlıklar.

   • Örnekler: Nakit, banka mevduatları, alacak senetleri, stoklar, kısa vadeli yatırımlar.

2. Duran Varlıklar:

   • Uzun vadeli, ekonomik ömrü bir yıldan fazla olan varlıklar.

   • Örnekler: Binalar, makineler, araçlar, patentler, uzun vadeli yatırımlar.

Pasif Kalemler (Kaynaklar)

1. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar:

   • Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlar.

   • Örnekler: Ticari borçlar, kısa vadeli krediler, ödenecek vergiler.

2. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar:

   • Bir yıldan uzun vadede ödenmesi gereken borçlar.

   • Örnekler: Uzun vadeli banka kredileri, tahviller.

3. Öz Kaynaklar:

   • İşletme sahiplerine ait kaynaklar.

   • Örnekler: Sermaye, yedek akçeler, geçmiş yıllar kâr/zararları, dönem net kâr/zararı.

4. Dönem Ayırıcı Hesaplar:

   • Gelecek dönemlere ait gelir ve giderleri ayırmak için kullanılır (ör. peşin ödenen kiralar, tahakkuk eden giderler).

   • TMS’nin Dönemsellik ve Tam Açıklama İlkelerine uygundur.

Bilanço Nasıl Hazırlanır?

Bilanço hazırlamak, muhasebe uzmanlığı ve yasal standartlara uyum gerektirir. Profesyonel bir mali müşavirle çalışmak önerilir. Adımlar:

1. Bilanço Başlığı:

   • İşletmenin unvanı, bilançonun ait olduğu dönem (ör. “31 Aralık 2025”) ve para birimi (TL veya USD) belirtilir.

   • Örnek: “ABC Ltd. Şti. 31 Aralık 2025 Bilançosu.”

2. Veri Toplama:

   • Tüm mali veriler, muhasebe kayıtlarından (yevmiye defteri, büyük defter) alınır.

   • Varlıklar, borçlar ve öz kaynaklara ait belgeler toplanır.

3. Aktif Kısmın Düzenlenmesi:

   • Dönen ve duran varlıklar ayrı ayrı listelenir.

   • Her kalem, VUK veya TMS’ye göre değerlenir (ör. amortisman hesaplamaları yapılır).

4. Pasif Kısmın Düzenlenmesi:

   • Kısa ve uzun vadeli borçlar ile öz kaynaklar sınıflandırılır.

   • Sermaye, yedekler ve dönem kâr/zararı eklenir.

5. Denkliğin Kontrolü:

   • Aktif toplamı, pasif toplamına eşit olmalıdır.

   • Hatalar, muhasebe kayıtları kontrol edilerek düzeltilir.

6. Dipnotlar:

   • Bilançonun anlaşılırlığını artırmak için ek açıklamalar yazılır.

   • Örnek: Borçların vadesi, varlıkların değerleme yöntemi.

7. Onay ve Sunum:

   • Bilanço, yönetim kurulu ve bağımsız denetimden geçirilir (gerekirse).

   • Resmi kurumlara (Vergi Dairesi, Ticaret Sicil) sunulur.

That Teknoloji, muhasebe yazılımlarıyla bilanço hazırlama sürecini dijitalleştirerek işletmelere kolaylık sağlar.

Bilanço Analizi Nasıl Yapılır?

Bilanço analizi, işletmenin finansal performansını ve sağlık durumunu değerlendirmek için yapılır. Yöntemler:

1. Yatay Analiz:

   • Geçmiş dönem bilançolarıyla karşılaştırma.

   • Örnek: 2024 ve 2025 dönen varlıklarının artış oranı hesaplanır.

2. Dikey Analiz:

   • Her kalemin bilanço toplamına oranı incelenir.

   • Örnek: Dönen varlıkların aktif toplamına oranı.

3. Oran Analizi:

   • Likidite, borçluluk ve kârlılık oranları hesaplanır.

   • Örnek Oranlar:

     • Cari Oran: Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar

     • Borç/Öz Kaynak Oranı: Toplam Borçlar / Öz Kaynaklar

     • Stok Devir Hızı: Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stok

4. Trend Analizi:

   • Uzun vadeli verilerle (ör. 5 yıl) eğilimler belirlenir.

   • Örnek: Borçluluğun yıllara göre artışı.

5. Karşılaştırmalı Analiz:

   • Sektör ortalamaları veya rakip firmalarla kıyaslama.

That Teknoloji, bilanço analizi için otomatik raporlama araçları sunarak işletmelerin karar alma süreçlerini hızlandırır.

Bilanço Örneği

Aşağıda, ABC Ltd. Şti.’ye ait basit bir bilanço örneği sunulmuştur (31 Aralık 2025, TL):

Dipnotlar:

• Maddi duran varlıklar, birikmiş amortisman sonrası net değerdir.

• Ticari alacaklar, 90 gün vadeli müşterilerden oluşur.

• Dönem net kârı, vergi sonrası kârdır.