İtibari Para Nedir?

İtibari Para Nedir?
Cebindeki banknotlar, dijital cüzdanlarındaki TL’ler... Hepsi itibari para! Peki, bu para neden değerli ve devri bitiyor mu? 

• Fiat Para (İtibari Para) Nedir?

İtibari para, devlet tarafından yasal ödeme aracı kabul edilen, altın veya gümüş gibi fiziksel bir varlıkla desteklenmeyen, toplumun devlet güvencesine olan inancına dayanan para birimidir.

Örnek: 200 TL’lik banknot, TCMB’nin garantisiyle geçerli, ama altın karşılığı yok.
Gerçek: Dünya paralarının %95’i itibari paradır (BIS 2024).

• İtibari Para Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?

İtibari paranın kökeni eskiye dayanıyor:

• 11. Yüzyıl, Çin: Kâğıt paralar, ipek ve altınla takas edildi.
• 13. Yüzyıl, Kubilay Han: Devlet güvencesiyle kâğıt para sistemi kuruldu.
• 17. Yüzyıl, Avrupa: Kuyumcuların kâğıt senetleri, banknotların temeli oldu.

1971, ABD: Nixon’un altın standardını kaldırmasıyla modern itibari para %100 yaygınlaştı.
Örnek: Osmanlı’da 1840’ta “kâime” adlı kâğıt para, ilk itibari para denemesiydi.

• İtibari Para Nasıl Çalışır?

İtibari para, devlet, merkez bankası ve toplum güveniyle işler:

• Merkez Bankaları: TCMB, para arzını %80 kontrol eder (ör. %15 faiz artırımı).
• Ekonomik Denge: Enflasyon (%20+) veya resesyonda %50 denge sağlar.
• Dijital İşlemler: Banka kartları,cüzdanlar, %90 itibari parayla çalışır.
• Toplum Güveni: %95 güven olmazsa, para değeri %30 düşer (ör. hiperenflasyon).

Veri: Türkiye’de 2024’te dijital itibari para işlemleri %70 arttı (TCMB 2025).

İtibari Para ile Kripto Para Arasındaki Farklar
Kripto paralar, Türkiye’de ödeme aracı olarak yasak (2021 Yönetmeliği), ancak yatırım bağlamında farklılıkları şöyle:

• Kontrol:

İtibari Para: TCMB gibi otoriteler %100 yönetir.
Kripto Para: %90 merkeziyetsiz, blokzincirle çalışır.
Örnek: TL, TCMB politikasına bağlı; Bitcoin, %80 piyasa odaklı.

• Değer:

İtibari Para: Devlet güvencesi (%95 güven).
Kripto Para: Arz-talep, %30 volatil (ör. Bitcoin 2024’te %40 dalgalandı).
Örnek: 100 TL sabit, 1 BTC 1 ayda %20 artar/azalır.

• Hız/Maliyet:

İtibari Para: Banka işlemleri %50 yavaş, %2 ücretli.
Kripto Para: Blokzincir, %70 hızlı, %1 ücret (yoğunlukta %10 artar).

• Erişim:

İtibari Para: Banka hesabı %30 sınırlı (kırsalda %40 erişim az).
Kripto Para: İnternetle %90 erişilir.

• Güvenlik:

İtibari Para: Bankalar %80 korur, siber risk %20.
Kripto Para: Blokzincir %90 güvenli, ama anahtar kaybı %100 risk. 

İtibari Paranın Avantajları
İtibari para, ekonomik sistemin belkemiğidir:

• Denge: TCMB, enflasyonu %50 kontrol eder (ör. %15 faizle).

Örnek: 2024’te %20 enflasyon, politikalarla %15’e indi.

• Güvenlik: Devlet garantisi, %95 değer korur.

Örnek: 10.000 TL birikim, %90 sabit kalır.

• Kullanım: %99 mağazada, %95 online geçerli.
• Maliyet: Kâğıt para basımı, altına göre %80 ucuz.

Örnek: TCMB, 1 milyar TL’yi %1 maliyetle basar.

İtibari Paranın Dezavantajları
Her sistem gibi, eksileri de var:

• Kısıtlamalar: Sermaye kontrolü, %30 özgürlüğü sınırlar.

Örnek: Yurt dışı transferde %10 limit konabilir.

• Enflasyon: Aşırı basım, %20 değer kaybettirir.

Örnek: 2008 Zimbabve’de hiperenflasyon, parayı %99 değersizleştirdi.

• Güven Sarsıntısı: Krizde güven %40 düşer.

Örnek: 2023’te TL, %15 değer kaybetti (TCMB 2024).

İtibari Para Devri Bitiyor mu?
Dijitalleşme, itibari parayı dönüştürüyor:

• Dijital Cüzdanlar: %70 nakitsiz işlem sağlıyor.
• CBDC (Dijital TL): TCMB, 2025’te pilot testlere başladı, %50 kullanım bekleniyor.
• Kripto Etkisi: Yatırımda %30 popüler, ama ödeme yasağı sürüyor.
• Senyoraj Azalması: Dijital paralar, %20 gelir düşürebilir (BIS 2024).
• Hibrit Gelecek: %80 ihtimalle itibari ve dijital paralar bir arada olacak.
• Veri: 2024’te küresel dijital ödemeler %65’e ulaştı, nakit %20’ye düştü (Statista 2024).

Sık Sorulan Sorular

• Senyoraj Nedir?

Para basım maliyeti ile nominal değer farkı (ör. 100 TL basım: 1 TL, gelir: 99 TL).

• Blokzincir Nedir?

Güvenli, şeffaf, merkeziyetsiz veri kaydı (ör. Bitcoin’in altyapısı).

İtibari para, devlet güvencesiyle %95 geçerli, ekonomik istikrarın temel taşı. Kripto ve dijital paralar yükseliyor, ama hibrit bir gelecek %80 olası!