API (Uygulama Programlama Arayüzü) Nedir? (2025)

İÇİNDEKİLER

• API Nedir?

• API Key Nedir?

• API Nerelerde Kullanılır?

• API Nasıl Çalışır?

• API Ne İşe Yarar?

• API Türleri Nelerdir?

• API Protokolleri ve Mimarileri Nelerdir?

• API Örnekleri Nelerdir?

• E-Ticaret Siteleri için API Neden Önemlidir?

• API ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Yazılımlar ve uygulamalar arasında veri alışverişini mümkün kılan API (Uygulama Programlama Arayüzü), modern teknolojinin temel taşlarından biridir. Özellikle e-ticaret, mobil uygulamalar ve bulut tabanlı sistemlerde sıkça kullanılan API’lar, günlük hayatımızda da önemli bir rol oynar. Peki, API Nedir? ve nasıl çalışır? Bu yazıda, API kavramını detaylı bir şekilde ele alacak ve kullanım alanlarını inceleyeceğiz.

API Nedir?

API (Application Programming Interface - Uygulama Programlama Arayüzü), farklı yazılımların veya uygulamaların birbiriyle iletişim kurmasını ve veri veya işlev paylaşmasını sağlayan bir arayüzdür. API, bir yazılımın belirli işlevlerini başka bir yazılımın kullanmasına olanak tanır, böylece iki sistem arasında bir köprü görevi görür.

API’yi, bir restoranın menüsü gibi düşünebilirsiniz: Müşteri (bir uygulama), garsona (API) sipariş verir ve mutfak (diğer uygulama) istenen yemeği hazırlar. Müşteri, mutfakta yemeğin nasıl hazırlandığını bilmez; sadece siparişi verir ve sonucu alır. Benzer şekilde, API, bir uygulamanın başka bir uygulamanın verilerine veya hizmetlerine erişmesini sağlar.

Örnek:

• Instagram’da bir fotoğraf paylaştığınızda, kullanıcı arayüzü (UI) bu isteği Instagram’ın API’sine iletir. API, arka planda fotoğrafı yükler ve veritabanına kaydeder, ancak siz bu süreci görmezsiniz.

API Key Nedir?

API Key (API Anahtarı), bir uygulamanın veya kullanıcının API’ya erişimini doğrulamak ve kontrol etmek için kullanılan benzersiz bir koddur. API anahtarları, güvenliği artırmak ve API kullanımını izlemek için tasarlanmıştır.

API Key’in Kullanım Amaçları:

• Kimlik Doğrulama: API’ye erişen kullanıcıyı veya uygulamayı tanımlar.

• Erişim Kontrolü: Hangi uygulamaların hangi verilere erişebileceğini belirler.

• Kullanım Takibi: API çağrılarının sıklığını ve türünü izler.

• Güvenlik: Anonim veya yetkisiz erişimi engeller.

Örnek: Google Maps API’sini kullanmak için bir API Key almanız gerekir. Bu anahtar, Google’ın sizin uygulamınızı tanımasını ve kullanım limitlerini takip etmesini sağlar.

API Nerelerde Kullanılır?

API’lar, modern teknolojinin neredeyse her alanında kullanılır. Günlük hayatta sıkça karşılaştığımız API kullanım alanları:

• Web Tabanlı Uygulamalar: Sosyal medya platformları (Twitter, Instagram), ödeme sistemleri (PayPal, Stripe).

• Veri Tabanları: Verilerin farklı uygulamalar arasında paylaşılması (ör. hava durumu verileri).

• Bulut Tabanlı Sistemler: Google Drive, Dropbox gibi dosya depolama hizmetleri.

• Mobil Uygulamalar: Uygulamaların sunucularla iletişim kurması (ör. Uber, WhatsApp).

• Nesnelerin İnterneti (IoT): Akıllı cihazların birbirine bağlanması (ör. akıllı termostatlar).

• E-Ticaret: Pazaryerleriyle entegrasyon (Trendyol, Amazon), ödeme sistemleri.

• Oyunlar: Çok oyunculu oyunlarda sunucu-istemci iletişimi.

Her gün internette gezinirken veya bir uygulamayı kullanırken, farkında olmadan onlarca API çağrısına neden olursunuz.

API Nasıl Çalışır?

API, bir istemci (ör. bir uygulama) ile bir sunucu (ör. bir veritabanı veya hizmet) arasında bir iletişim aracı olarak çalışır. İşleyişi şu adımlarla özetlenebilir:

1. İstek (Request):

   • İstemci, API’ye bir istek gönderir (ör. “Hava durumu verilerini getir”).

   • İstek, genellikle bir URL (endpoint) ve HTTP yöntemi (GET, POST, vb.) içerir.

2. İşleme:

   • Sunucu, isteği alır ve gerekli işlemi gerçekleştirir (ör. veritabanından veri çeker).

   • API, işlemi koordine eder ve sunucudan gelen yanıtı istemciye uygun formatta hazırlar.

3. Yanıt (Response):

   • Sunucu, istenen veriyi veya işlemi tamamlayan bir yanıtı API üzerinden istemciye gönderir (ör. JSON formatında hava durumu verileri).

   • İstemci, bu yanıtı kullanıcıya gösterir veya işler.

Örnek:

• Bir hava durumu uygulamasında, kullanıcı bir şehir seçtiğinde uygulama, OpenWeatherMap API’sine bir istek gönderir. API, sunucudan hava durumu verilerini alır ve uygulamaya geri döndürür. Kullanıcı, bu verileri ekranda görür.

API Ne İşe Yarar?

API’lar, sistemlerin ve uygulamaların birbiriyle entegre olmasını sağlayarak birçok fayda sunar:

• Entegrasyon: Farklı uygulamalar, birbirlerinin özelliklerini kullanabilir (ör. Google ile oturum açma).

• Veri Paylaşımı: Bir sistemdeki veriler, başka bir uygulamada görüntülenebilir (ör. bir e-ticaret sitesinde kargo durumu).

• Otomasyon: Tekrarlayan görevler otomatikleştirilir (ör. otomatik fatura oluşturma).

• Özelleştirme: Üçüncü taraf hizmetler, sitelere veya uygulamalara eklenebilir (ör. ödeme sistemleri).

• Hız ve Verimlilik: Uygulamalar, karmaşık işlemleri hızlıca gerçekleştirebilir.

• Kullanıcı Deneyimi: Birden fazla hizmet, tek bir arayüzde birleşir (ör. bir seyahat uygulamasında uçak bileti ve otel rezervasyonu).

Örnek:

• Bir e-ticaret sitesinde PayPal ile ödeme yaparken, PayPal API’si ödeme işlemini güvenli bir şekilde gerçekleştirir.

• Google hesabıyla bir siteye giriş yaptığınızda, Google API’si kimlik doğrulamasını sağlar.

API Türleri Nelerdir?

API’lar, erişim seviyelerine ve kullanım amaçlarına göre dört ana türe ayrılır:

1. Public API (Açık API):

   • Herkese açık olan API’lardır. Yazılımcılar ve şirketler, kullanım koşullarına uyarak bu API’ları kullanabilir.

   • Örnek: Google Maps API, Twitter API.

   • Avantaj: Geniş erişim, topluluk geliştirme.

   • Dezavantaj: Kullanım limitleri olabilir.

2. Private API (Kapalı API):

   • Sadece bir şirketin veya kurumun iç sistemlerinde kullanılır.

   • Örnek: Bir şirketin muhasebe ve insan kaynakları sistemlerini bağlayan API.

   • Avantaj: Yüksek güvenlik, özelleştirme.

   • Dezavantaj: Dış erişime kapalıdır.

3. Partner API:

   • Yalnızca belirli iş ortaklarının erişebildiği API’lardır.

   • Örnek: Bir e-ticaret sitesinin, kargo şirketiyle entegrasyon için kullandığı API.

   • Avantaj: Kontrollü erişim, güvenli işbirliği.

   • Dezavantaj: Sınırlı kullanıcı kitlesi.

4. Composite API:

   • Birden fazla API’nın birleşerek karmaşık işlemleri gerçekleştirdiği API’lardır.

   • Örnek: Ödeme, fatura oluşturma ve kargo takibi işlemlerini tek bir çağrıyla yapan bir API.

   • Avantaj: Hızlı ve verimli işlem.

   • Dezavantaj: Daha karmaşık yapı.

API Protokolleri ve Mimarileri Nelerdir?

API’lar, veri iletimi ve iletişim için belirli protokoller ve mimariler kullanır. En yaygın üç format:

1. REST API (Representational State Transfer):

   • En popüler API mimarisidir. İstemci ve sunucu arasında veri alışverişini HTTP protokolüyle sağlar.

   • Özellikler: Esnek, ölçeklenebilir, front-end ve back-end ayrımı.

   • Örnek: Twitter API, Google API’ları.

   • Veri Formatı: Genellikle JSON veya XML.

2. RPC API (Remote Procedure Call):

   • Belirli eylemleri veya işlemleri çalıştırmak için kullanılır (ör. bir fonksiyonu çağırma).

   • Özellikler: Hızlı, işlem odaklı, daha az esnek.

   • Örnek: Bir sistemin başka bir sisteme dosya yüklemesini sağlayan API.

   • Veri Formatı: JSON veya XML.

3. SOAP API (Simple Object Access Protocol):

   • Standart bir veri iletim protokolüdür, genellikle kurumsal uygulamalarda kullanılır.

   • Özellikler: Yüksek güvenlik, karmaşık işlemler, HTTP, SMTP gibi birden fazla protokol desteği.

   • Örnek: Bankacılık sistemleri, ödeme geçitleri.

   • Veri Formatı: XML.

Not: REST, modern uygulamalarda en yaygın kullanılanıdır çünkü basit, hızlı ve esnektir.

API Örnekleri Nelerdir?

Dünya genelinde binlerce API, farklı amaçlarla kullanılır. Popüler API örnekleri:

• Skyscanner API: Uçak bileti fiyatlarını ve uçuş bilgilerini çeker.

• OpenWeatherMap API: Gerçek zamanlı hava durumu verileri sağlar.

• REST Countries API: Ülkeler hakkında bilgi (nüfus, başkent, para birimi) sunar.

• Yahoo Finance API: Finansal veriler ve hisse senedi bilgileri sağlar.

• NASA API: Uzay ve bilimle ilgili veriler (ör. Mars fotoğrafları) sunar.

• Currency Exchange API: Döviz kurları ve para birimi dönüştürme.

• Booking API: Otel rezervasyonları ve seyahat hizmetleri.

Bu API’lar, geliştiricilerin uygulamalarına yeni özellikler eklemesini sağlar.

E-Ticaret Siteleri için API Neden Önemlidir?

API’lar, e-ticaret sitelerinin farklı hizmetleri ve sistemleri entegre etmesini sağlayarak operasyonel verimliliği artırır. E-ticaret için API’ların önemi:

• Pazaryeri Entegrasyonu: Trendyol, Hepsiburada, Amazon gibi platformlara ürünleri otomatik yükleme.

• Ödeme Sistemleri: PayPal, Stripe, İyzico gibi ödeme ağ geçitleriyle güvenli ödeme işlemleri.

• Kargo Yönetimi: Kargo firmalarıyla entegrasyonla otomatik kargo takibi.

• Fatura Otomasyonu: E-fatura sağlayıcılarına veri göndererek fatura oluşturma.

• Stok Yönetimi: Stok seviyelerini gerçek zamanlı güncelleme.

• Analitik ve Raporlama: Google Analytics veya özel analiz araçlarıyla satış verilerini izleme.

Örnek:

• Bir e-ticaret sitesi, İyzico API’sini kullanarak ödeme işlemlerini güvenli hale getirir.

• Trendyol API’si ile ürünlerini otomatik olarak pazaryerine aktarır.

API’lar, e-ticaret sitelerinin tek bir panel üzerinden birden fazla fonksiyonu yönetmesini sağlar, bu da hem maliyetleri düşürür hem de müşteri deneyimini iyileştirir.

API ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

API Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

• API terimi, 1974’te Christopher J. Date’in “The Relation and Network Approaches: Comparison of the Application Programming Interface” makalesinde ilk kez kullanıldı.

• 2000 yılında Salesforce, modern anlamda ilk API’yi geliştirdi. Aynı dönemde Amazon ve eBay, geliştiricilere açık API’lar sundu.

• Bu gelişmeler, API’ların teknoloji şirketlerinin önceliklerinden biri haline gelmesini sağladı.

Wi-Fi API Nedir?

• Wi-Fi API, bir cihazın çevresindeki kablosuz ağları keşfetmesini, bağlanmasını ve yönetmesini sağlayan bir arayüzdür. Mobil uygulamalar veya IoT cihazları, Wi-Fi bağlantılarını otomatikleştirmek için bu API’yi kullanır.

JSON API Nedir?

• JSON API, veri alışverişinde JSON (JavaScript Object Notation) formatını kullanan API’lardır. JSON, hafif, okunabilir ve hem insanlar hem de makineler için kolay anlaşılır bir veri formatıdır. Modern API’ların çoğu JSON kullanır.

API Güvenliği Nasıl Sağlanır?

• API Key: Kimlik doğrulama ve erişim kontrolü.

• OAuth: Kullanıcı yetkilendirme için güvenli bir protokol.

• HTTPS: Verilerin şifreli iletimi.

• Rate Limiting: API çağrılarını sınırlayarak kötüye kullanımı önleme.

• Korsan Önleme: Yetkisiz erişimi engelleyen güvenlik katmanları.

API Ücretli mi?

• Bazı API’lar ücretsizdir (ör. OpenWeatherMap’in temel sürümü), ancak çoğu profesyonel API, kullanım limitlerine veya abonelik planlarına bağlı olarak ücretlidir (ör. Google Maps API).